اطلاعات حکمت و معرفت
یک مشکل مزمن دستگاه اطلاع‌رسانی کشور، ناکامی در تأثیرگذاری مطلوب بر مخاطبان و شکست در فرهنگ‌سازی و تغییر رفتار شهروندان در حوزه‌های مختلف فرهنگی و رفتاری است. مهندسی اطلاع‌رسانی یک ابزار علمی برای طراحی فرایندهای اطلاع‌رسانی با هدف کاهش فاصله میان انتشار (از منبع) تا انتقال (به ذهن مخاطب)، تضمین تأثیرگذاری پیام و نهایتاً فرهنگ‌سازی یا تغییر رفتار (برای مثال در زمینه تقویت فرهنگ مسوولیتآپذیری، تقویت فرهنگ کتاب‌خوانی، تغییر و بهسازی فرهنگ رانندگی و موارد مشابه آن) است. روش طراحی در مهندسی اطلاع‌رسانی در اصول، مشابه روش مهندسی در دیگر رشته‌هاست.
اساس کار بر کنترل متغیرهای درگیر در فرایند ارتباط استوار است. مهندسی اطلاع‌رسانی بر این فرض متکی است که به هر میزان متغیرهای درگیر در فرایند ارتباط، کامل‌تر و دقیق‌تر کنترل (مشاهده، ارزیابی و محاسبه) شوند، همان میزان تأثیرگذاری پیام بر گروه‌های مخاطب عمیق‌تر و امکان حصول اقناع و تغییر دیدگاه و رفتار مخاطبان، محتمل‌تر است.
به این ترتیب یک طرح مهندسی اطلاع‌رسانی، با هدف کنترل یک نارسایی، معضل یا بحران مشخص فرهنگی و رفتاری در گروه‌های مشخصی از مخاطبان (شهروندان) و نهادینه کردن تغییرات ذهنی – رفتاری در آنان تدوین می‌شود. هر طرح مهندسی اطلاع‌رسانی، دست کم هفت گروه از متغیرهای فرایند ارتباط شامل: متغیرهای سوژه یا موضوع، متغیرهای پیام، متغیرهای مخاطب، متغیرهای واسطه انتقال، متغیرهای زمان و مکان، متغیرهای روش انتقال و متغیرهای صورت انتقال را مورد مشاهده، ارزیابی و محاسبه (کنترل) قرار می‌دهد. یک طرح مهندسی اطلاع‌رسانی، در واقع برنامه گام به گام کاری رسانه‌های مختلف و متنوع، در زمینه یک نابهنجاری فرهنگی رفتاری برای یک دوره زمانی خاص را ارائه می‌دهد. درون‌داد طرح‌های مهندسی اطلاع‌رسانی، همان سیاست‌گذاری یا تعیین اهداف و بایدها و نبایدها در زمینه فرهنگی رفتاری مورد نظر است و برون‌داد آن یک نقشه جامع اطلاع‌رسانی برای پیاده‌سازی توسط مدیریت برنامه ای اطلاع‌رسانی است.فرهنگ مهندسی اطلاع‌رسانی و جایگاه آن در رسانه‌های ایران می‌توان با صراحت گفت که طراحی‌های علمی مهندسی اطلاع‌رسانی، اصولاً در جامعه ما شناخته‌شده نیستند.
زمانی در گذشته‌های نه چندان دور، روشی به نام مهندسی ساختمان و ایجاد بناها بر اساس طرح‌های مهندسی در بین مردم کشور ما به رسمیت شناخته نمی‌شد. کارفرمایان و شهروندانی که درصدد ساخت یک بنای مسکونی یا تجاری بودند، چندان نیازی به انجام هزینه برای تهیه طرح‌های مهندسی ساختمان احساس نمی‌کردند حال آنکه امروزه این فرهنگ به خوبی در کشور ما به رسمیت شناخته شده و از جایگاه معتبری برخوردار است به نحوی که در بیشتر مناطق کشور، بدون وجود یک نقشه مهندسی، اصولاً اقدام به ساخت یک بنا، قابل پذیرش نیست. چنین شرایطی برای طراحی‌های مهندسی اطلاع‌رسانی در رسانه‌های مختلف عرفی و غیرعرفی ما وجود دارد.
رسانه‌های ایران به صورت آماتور و نیمه حرفه‌ای اداره می‌شوند. معماران تجربی به مدیریت فرایندهای اطلاع‌رسانی می پردازند و از آنجا که این مدیریت بر اساس یک نقشه و طرح علمی و دقیق نیست، اکثر بناهای فرهنگی و رفتاری ساخته دست این مدیران نیز، همچون خانه‌هایی که بر آب ساخته شده باشند، به راحتی فرو می‌ریزند. این در شرایطی است که نارسایی‌ها، نابهنجاری‌ها و معضل‌های فرهنگی رفتاری فراوانی جامعه ما را به محاصره خود درآورده است. برای رهایی از چنین وضعیتی و دستیابی به شرایطی کنترل شده، سالم‌تر و متعادل‌تر، راهی جز به رسمیت شناختن نقش مهندسی اطلاع‌رسانی، به عنوان ابزاری برای فرهنگ‌سازی و تغییر رفتار وجود ندارد.
نظرات